تاریخچه حمایت از حیوانات در ایران
آشکار است که از آن روزگاران که فردوسی گفته بود “میازار موری که دانه کش است/که جان دارد و جان شیرین خوش است”، هم حیوان آزاری در ایران بوده و هم کسانی چون فردوسی که برای پشتیبانی از حیوانات و فرهنگ سازی برای کمک به آنها پیشگام شده و چنین شعری را سروده است. بی گمان پیش از فردوسی و پس از او هم می توان نشانه هایی را در این زمینه در نوشته ها و سروده ها یافت، اما قصد ما این نیست که شما را این همه به عقب برگردانیم و می خواهیم فقط به شرح مختصری از زمان آغاز حمایت از حیوانات به شکل عملی و گروهی آن در ایران بپردازیم که تنها چند دهه قدمت دارد.
قدیمی ترین مطلبی که در این رابطه یافتیم مقاله ای در مجله:
The National Humane Review – May, 1950 به قلم لیدی دوریس اسکاین همسر سفیر انگلیس در ایران است که قسمت هایی از آن را برایتان ترجمه کرده ایم:
“این حکایت یک نبرد است… نبردی که در ۱۸ می سال ۱۹۴۷ (۲۸ اردیبهشت ۱۳۲۶) شروع شد… نبردی که هنوز هم ادامه دارد. این نبرد به خاطر هزاران هزار حیوان بارکشی شروع شد که بارهای مختلفی نظیر چوب، سنگ، آب، آجر، مایحتاج خانگی و غیره را به نقاط مختلف حمل می کردند.
شاید فکر کنید این نبرد در یک کاروانسرای سنگی که اصطبل قدیمی یکی از اشراف بود، آغاز شد. اما نه، گمان نکنم بتوانید چگونگی شروعش را حدس بزنید. ماجرا به ملاقات دو خانم در ویلایی در اطراف تهران برای صرف چای برمی گردد! در آن روز موضوع صحبت این دو خانم ـ یکی آمریکایی به نام “الگا سامرویل” و دیگری انگلیسی به نام “لیدی دوریس اسکاین” ـ الاغ های بارکشی بودند که اغلب آنها پشتشان پوشیده از زخم بود، کمرشان زیر بارهای سنگین خم شده بود و به ضرب کتک مجبور بودند کمر راست کنند و دوباره روی پایشان بایستند و به زحمت دوباره چند قدمی بروند، اسب های بارکشی که سم هاشان ترک خورده بود و با سری فرو افتاده مخزن های سنگین آب را جابجا می کردند، و یا سگ هایی که پس از تصادف با اتومبیل ها خود را به کنار جاده می کشیدند و آنقدر آنجا می ماندند تا از گرسنگی و تشنگی بمیرند و…
نتیجه این گفتگو تشکیل انجمن حمایت از حیوانات تهران بود. انجمنی کوچک متشکل از ایرانیان، آمریکائیان و اروپائیان که همه معتقد بودند باید کاری برای این حیوانات انجام داد.
ابتدا تصمیم بر آن شد که بیمارستانی مجانی برای معالجه حیوانات بیمار تأسیس شود تا افراد تنگدست هم بتوانند حیوانات بیمارشان را مداوا کنند. با اجرای نمایشی در یکی از تئاترهای تهران پول لازم برای رهن یک محل مناسب جمع آوری شد. قدم بعدی پیدا کردن یک ساختمان مناسب بود که سرانجام با راهنمایی یک درشکه چی انجام شد و در اوایل سال ۱۹۴۸(۱۳۲۷) اولین انجمن حمایت از حیوانات ایران کارش را با چند تکه اثاث و مقداری دارو شروع کرد. در روز اول ۸ اسب معالجه شدند و در سال اول ۷۰۰۰ اسب، الاغ، قاطر، سگ، گربه، بز، پرنده و سایر حیوانات مورد مداوا قرار گرفتند. دولت وقت، از طریق انجمن شیر و خورشید سرخ نیمی از مخارج این بیمارستان را که ۵۰۰ دلار(معادل ۲۰۰۰۰ ریال) در ماه بود، پرداخت می کردند. انجمن به کار خود ادامه داد و تا چند سال پس از انقلاب به این نبرد ادامه داد و سپس تعطیل شد…”.
اما حمایت از حیوانات در ذهن و فکر آنان که انسانی می اندیشیدند، همچنان باقی ماند.
***
پس از انقلاب، آقای سید جاوید آل داود، دکتر دامپزشک، انجمن حمایت از حیوانات را تأسیس کرد.
او درباره نحوه شکل گیری و تأسیس انجمن در مصاحبه ای گفته است: «چون در کلینیک میدیدم مردم حیوانات را از خیابان پیدا میکنند و به کلینیک میآورند و درمان و نگهداری میکنند در فکر این بودم که مجموعهای درست شود که این افراد همدیگر را بشناسند و بتوانند به هم کمک کنند.»
او از سال 1376 شروع به فعالیت برای ثبت نام انجمن می کند و سال 1378 این انجمن به ثبت می رسد و هم اکنون نیز فعال است. تلاش برای تصویب قانون حمایت از حیوانات، کنترل جمعیت حیوانات و آموزش به مردم درباره فوائد حیوانات از جمله فعالیت های این انجمن است.
تأسیس اولین پناهگاه حیوانات در ایران
در ایران شیوه ی مقابله با حیوانات خیابانی، اغلب کشتن آنها به شیوه های مختلف بود. مأموران شهرداری سگ ها و گربه های ولگرد را یا با گوشت مسموم، یا با تیر می کشتند و این کشتار در مقابل چشم کودکان و بقیه مردم اتفاق می افتاد. این نحوه ی رفتار با یک موجود زنده، حس مهربانی نسبت به حیوان را از بین می برد و این تصور را در برخی به وجود می آورد که پس می شود به آنها سنگ زد و آزارشان داد، صرفا برای تفریح، گویا که آنها هیچ درک و احساسی ندارند و زوزه هایی که از سر درد می کشند، حسی در افرادی که آنها را آزار می دادند به وجود نمی آورد.
دیدن همین رفتارهای خشن با حیوانات بود که خانم فاطمه معتمدی، زنی که دوستدار تمامی حیوانات است، را واداشت تا در سال 1382 کانون دوستداران حیوانات را تأسیس کند و پیامد آن در سال 1383 اولین پناهگاه حیوانات بی سرپرست را با سرمایه خود بسازد.
به این ترتیب پناهگاه وفا به عنوان اولین پناهگاه حیوانات در ایران در حاشیه شهر جدید هشتگرد تاسیس شد.